In 1935 werd het concept van een ecosysteem geïntroduceerd door de Engelse botanicus Arthur Tansley en verder ontwikkeld door de Amerikaanse ecoloog Eugene Odum. Een ecosysteem is een natuurlijk systeem dat bestaat uit alle organismen die in een bepaald gebied voorkomen samen met hun abiotische omgeving, en de interacties tussen de twee. Groepen organismen binnen een ecosysteem die elkaar beïnvloeden, zoals planten, dieren en micro-organismen, vormen samen een levensgemeenschap.
Het definiëren van wat als ecosysteem wordt beschouwd, is afhankelijk van de wensen van de onderzoeker en de vraagstelling. Er zijn verschillende voorbeelden van ecosystemen, zoals een bepaald stuk bos, koraalrif, grasland of woestijn. Kleinere ecosysteem voorbeelden zijn een dobbe, een knotwilg of een boomholte, waarbij een individuele boom als een ecosysteem kan worden benaderd. Als geheel kan ook de Aarde, in de vorm van de biosfeer of het systeem Aarde, als een systeem worden gezien, bestaande uit alle ecosystemen samen.
Organismen van dezelfde soort binnen een gemeenschap vertegenwoordigen een populatie. Ecosystemen beïnvloeden elkaar door het uitwisselen van organismen, materie (water, bodem, etc.) en energie, en door het bieden van beschutting, zoals regenschaduw door gebergtes.
In ecologie, ook wel de leer van de huishouding van de natuur genoemd (Logos van oikos), worden ecosystemen bestudeerd. Ecologen hebben de overtuiging dat de natuur is opgebouwd uit relatief samenhangende systemen. Een ecosystem kan op veel verschillende schalen worden onderzocht. Bekende natuurgebieden zoals de Veluwe en de Waddenzee zijn elk een apart ecosysteem, maar ook kleinere onderdelen daarvan, zoals een beukenbos en een zandplaat, kunnen worden bestudeerd. Ook grotere eenheden zoals de “Hogere zandgronden” en de oceaan kunnen worden onderzocht.
Ecosystemen kunnen worden gescheiden in twee elementen die elkaar beïnvloeden:
De omstandigheden van het abiotische, anorganische deel van het ecosysteem beïnvloedt in grote lijnen de vorm van het biotische, organische deel. De hoeveelheid regenval bepaalt daarom het voorkomen van regenwouden en woestijnen.
Organismen hebben een significante invloed op de abiotische factoren. Dit wordt onder andere veroorzaakt doordat ze de zuurgraad, de bodemstructuur (wortels, bodemfauna), de bodemvochtigheid (verdamping door planten) of de hoeveelheid lichtinval (bladerdak) in de bodem veranderen.
Het voedselgedrag van organismen binnen een ecosysteem is een belangrijk aspect. Er is vaak sprake van foerageren en/of worden gegeten door andere soorten. Binnen een ecosysteem zijn er drie basale componenten: producenten, consumenten en reducenten of destruenten.
Wanneer de kracht van een ecosysteem en de staat van weerstand worden overschreden, kan het onherstelbaar verstoord raken en ‘instorten’, overgaan in een volledig andere structuur. Dit gaat gepaard met verschuivingen in stof- en energiestromen, de relaties tussen soorten en een daling in biodiversiteit (verscheidenheid aan soorten).
In 2000, het Millennium Ecosystem Assessment project werd opgezet onder de Verenigde Naties ter bestudering van de toestand van de ecosystemen wereldwijd en de gevolgen hiervan. De initiatiefnemer was destijds de secretaris-generaal van de Verenigde Naties en Kofi Annan. Tijdens het project (2001-2005) werden er verschillende doelstellingen nagestreefd: het verzamelen van de meest actuele informatie over ecosystemen; het identificeren van de ecosysteemdiensten (de functies van de ecosystemen voor de mens); het schatten van de consequenties van de veranderingen in de ecosystemen voor het welzijn van de mens; het leggen van de wetenschappelijke basis voor acties die de bescherming en het duurzaam gebruik van ecosystemen bevorderen.
De resultaten toonden aan dat de ecosystemen over de hele wereld de afgelopen 50 jaar meer veranderd en beschadigd zijn door menselijke activiteiten dan in enige andere periode. Dit leidde tot een aanzienlijke afname van de biodiversiteit. De ernst van de schade verschilt per type ecosysteem, wat ook schadelijk is voor de mens.
In de milieu- en natuurbescherming is de abstracte term ‘ecosysteem’ steeds populairder geworden als aanvulling op milieukwaliteit, biodiversiteit en natuurgebieden. Toch zijn de beschermingsmaatregelen nog steeds niet veel veranderd.
Het verbeteren van ecosystemenkwaliteit wordt gestimuleerd door middel van beleidsmaatregelen gerelateerd aan natuurbescherming, milieubescherming en duurzaamheid. Internationaal staan deze maatregelen vermeld in de Duurzame Ontwikkelingsdoelen, opgesteld door de Verenigde Naties. De maatregelen variëren en omvatten onder meer vergroening van de economie, milieubeleid, het instellen van natuurreservaten en wettelijke bescherming van planten- en diersoorten. Er wordt ook praktisch beheer toegepast, zoals klassiek natuurbeheer gericht op behoud en ecologische restauratie. Dit laatste omvat actief ingrijpen om de abiotische situatie te veranderen (bijvoorbeeld door ontwatering ongedaan te maken of bekalking) of door verdwenen soorten weer toe te laten of uit te zetten (bijvoorbeeld gieren of wolven) om ecologische relaties te herstellen.
Door het kringloopkarakter en de daaruit voortvloeiende duurzaamheid, hebben ecosystemen geleid tot het gebruik ervan als voorbeeld voor niet-natuurlijke systemen zoals de economie. De economie zou, geïnspireerd door ecosystemen, circulair moeten worden, afval hergebruiken en daarmee duurzamer worden. Hierbij komt ook de kringloopeconomie, industriële ecologie en Cradle to Cradle om de hoek kijken, waarbij het ecosysteem als voorbeeld dient voor de economische productie.
—|—
Biotic Environmental Factors: | Competition * Symbiosis * Parasitism * Predation (Specific and Aspecific Enemies)
Studijo BOS 