Het geslacht Pavo, ook wel pauwen genoemd, bestaat uit grote hoendervogels waarvan de haan wordt gekenmerkt door een lange staart. Er zijn twee soorten: de blauwe pauw ( Pavo cristatus ) en de groene pauw ( Pavo muticus ). Naast dit geslacht is er ook het pauwengeslacht Afropavo, dat één soort bevat: de congopauw ( Afropavo congensis ).

De blauwe en groene pauwen behoren tot de familie van de fazantachtigen (Phasianidae) dankzij hun kleurrijke verenkleed en de grote sierveren van de mannetjes. In tegenstelling hiermee is het vrouwtje van de blauwe pauw niet zo opvallend gekleurd, terwijl bij de groene pauw het verschil in kleur tussen beide seksen kleiner is. De pauw is waarschijnlijk de oudste siervogel die er is.

Er bestaat een traditie die al duizenden jaren terug gaat: de pauw. Deze diersoort bereikte ongeveer 4000 jaar geleden Europa via Mesopotamie. Aanvankelijk werden ze vooral om hun schoonheid gehouden in parken en tuinen, maar al snel werden pauwen gebruikt als statussymbool tijdens het koken. Tevens werden hun veren gebruikt als ‘droogboeket’, en als versiering van dameshoeden. Pauwen komen ook voor in oeroude volksverhalen en worden geassocieerd met liefde en goden. Er zijn mensen die geloven dat het voor geluk zorgt als je een veer van een pauw vindt.

Een Griekse mythe vertelt het verhaal van de veren van de pauw. Zeus, de oppergod, was niet bepaald trouw aan zijn vrouw Hera, dus toen ze erachter kwam, veranderde ze Io in een koe en sloot haar op in een grot met Argus, een reus met honderd ogen als bewaker. Zeus stuurde Hermes om Io te bevrijden, die Argus in slaap wist te sussen met muziek en hem vervolgens doodde. Hera was natuurlijk woedend over het verlies van haar trouwe dienaar, en besloot de ogen van Argus te verwerken in de staartveren van haar favoriete dier, de pauw.

Een pauwenveer op de hoed was in het Keizerrijk China en Mandsjoerije een teken van hoge waardering.

Pauwen hebben de neiging om zowel plantaardige als dierlijke voedingsmiddelen te eten. Hun voornaamste voedsel bestaat uit granen, zaden en speciaal voer voor siervogels. Onkruiden, vruchten en groenten zijn ook geschikt als aanvullende voeding. Net zoals andere kippenachtigen zullen ze geen insecten en wormen verachten, terwijl ze ook andere dieren, zoals kleine slangen, eten als deze beschikbaar zijn.

De hanen van beide soorten hebben een lange sleep van zo’n 150 kleurige veren, waarvan de staartdekveren aan het uiteinde een pauwenoog vertonen. Als de haan deze veren opspeelt om een wijfje te verleiden, is het duidelijk te zien. Aan het einde van de winter gaan de pauwhanen op zoek naar het wijfje dat interesse toont. Hierbij draait de haan zijn rug naar het vrouwtje toe, zodat deze de prachtige veren nog kan zien als ze eromheen loopt. Nadat dit enkele malen herhaald is, gaat het wijfje voor de haan liggen en vouwt deze zijn staartveren in. Hierna paren de mannetjes met twee tot vijf wijfjes.

Het motief van de staartveer dook veel op in stoffen en sieraden. Het was een populair patroon in de Jugendstil en bij de Engelse firma Liberty.

Er zijn veel vlinders die prachtige pauwenogen op hun vleugels hebben, waaronder de dagpauwoog en de nachtpauwoog. Daarnaast bestaan er ook vissen en reptielen die ‘pauwoog’ in hun naam hebben.

De intense blauwe tint van de pauw, die op de kop en het lijf van de vogel te vinden is, is als pauwblauw gaan heten.

Alleen bij de blauwe pauw is de haan verantwoordelijk voor het verzorgen van de jongen. In tegenstelling daarmee leven de groene pauwen in kleine groepjes die bestaan uit een haan, zijn hen en de jongen. Nadat de eieren zijn gelegd, blijft de moeder nog lange tijd zorgen voor haar nakomelingen. Het paar bouwt meestal hun nest in een holte in de grond tussen struiken. Soms ook in een dikke boom, een leeg roofvogelnest of zelfs op een gebouw. Het nest wordt bedekt met verschillende materialen zoals dorre bladeren of grassen.

De pauwen leggen meestal vier tot acht witte eieren. Ze worden niet allemaal tegelijk afgezet. Pas als er het vierde ei gelegd is, begint de hen te broeden; dat duurt ongeveer 28 dagen. De kuikens worden geboren met veren, niet met dons zoals andere kuikens. Al snel krijgt de jonge pauw een verenkroontje op zijn kop. De staart van de hanen is pas volgroeid als ze 6 jaar oud zijn, maar dit weerhoudt hen er niet van om zich al meteen in het pronken te oefenen. Ook jonge hennen vertonen soms deze houding. Als de jonge pauwen honger hebben, tikken ze op de snavel van de moeder, waarna ze gevoed worden. Als een pauw een goed leven heeft, kan hij in gevangenschap zo’n 20 tot 30 jaar oud worden.

In tropische Aziatische oerwouden vinden we wilde pauwen. Deze dieren verblijven graag dicht bij water. Men maakt onderscheid tussen twee verschillende soorten.

Met betrekking tot het fokken in gevangenschap blijken blauwe en groene pauwen makkelijk te kruisen. Er worden veel gehouden kleurvarianten van de blauwe pauw, waaronder de witte pauw (ook wel bruidspauw genoemd), de bonte of gevlekte pauw en de zwartvleugelpauw, die oorspronkelijk uit India komt en tijdens de handelsreizen naar Europa vervoerd is.