De Fraxinus excelsior, beter bekend als de es, is een soort loofboom die voorkomt in Europa en behoort tot de olijffamilie ( Oleaceae ). Het is een snelgroeiende boom die kan worden tot 40 m hoog, met een jaarlijkse groei van 30 tot 60 cm. De es is geschikt om te knotten en heeft een groter vermogen om wonden in te kapselen, alhoewel deze niet groter mogen zijn dan 15 cm; anders duurt het proces van insluiting veel langer.
De bladverliezende boom heeft een onregelmatig geveerd blad, dat is opgebouwd uit zeven tot dertien lancetvormige, gezaagde deelblaadjes. De bladeren zijn tegenover elkaar in kruisvorm gerangschikt. Essen bloeien voor ze hun bladeren krijgen.
De vruchten hebben ‘vleugels’ die de verspreiding door middel van de wind bevorderen. Oogsten kan op twee verschillende periodes. Als ze in het begin van augustus groen geoogst worden, kunnen ze onmiddellijk gezaaid worden omdat er dan nog geen kiemrust is. Als ze echter in het najaar geoogst worden, moet de dan ontwikkelde kiemrust eerst gebroken worden voordat ze kunnen worden gezaaid.
De Kensoort van de klasse van de eiken- en beukenbossen op voedselrijke grond wordt gekenmerkt door de gewone es.
Het komt voor in vrijwel het gehele Europese continent, tussen Noorwegen en Zweden, ten oosten van de Zwarte Zee in de Kaukasus en in een smalle strook in Noord-Spanje. Daarnaast ook in Groot-Brittannie.
Licht van kleur, taai en sterk, wordt essenhout gebruikt voor een verscheidenheid aan doeleinden. Vanwege de elasticiteit wordt het toegepast voor pijlen en boog, leggers van turntoestellen en stelen van bijlen en spades. Ook, vanwege de unieke vlamtekening, wordt het gebruikt in meubels, vloeren en trappen.
In het Arboretum Trompenburg gelegen in Rotterdam staan enkele esdoorns uit het jaar 1870. In Nieuw Bonaventura, gelegen tussen Strijen en ‘s-Gravendeel, stond tot 2001 een oude es die bijna 180 jaar oud is geworden. In Dwarsgracht bij Giethoorn staat een es van meer dan 220 jaar oud. In de omgeving van Lutjewolde en Thesinge staat een es van bijna 300 jaar oud op een erf. Het beheer van essen hout kan ervoor zorgen dat essen veel ouder worden. De windsingel van esdoornhout van Eendenkooi Stokman bij Vijfhuizen bestaat al sinds ca. 1701 en is dus meer dan 300 jaar oud. De stobben worden om de 10 jaar vervangen.
Vanaf het begin van de jaren 1990 wordt de es bedreigd door vals essenvlieskelkje (Chalara fraxinea), een invasieve exoot die oorspronkelijk uit Oost-Azie komt. Deze schimmel werd voor het eerst waargenomen in Polen en de schimmelsporen werden daarna snel verspreid over grote delen van Europa. Infectie met deze schimmel resulteert in essentaksterfte. In Nederland zijn sinds 2012 bomen geïnfecteerd en waar nodig worden zieke bomen omgezaagd om ongelukken te voorkomen.
Sinds 2017 is het lastig om essen te vinden die geen last hebben van de schimmelziekte. Er is geen remedie tegen essentaksterfte, maar een klein deel van de bomen lijkt minder vatbaar te zijn voor de ziekte. Deze bomen kunnen worden gebruikt om resistente bomen te kweken; eerder is op deze manier succes geboekt in de strijd tegen de iepziekte. Om de zieke populatie essen te herstellen, vroeg het publiek om aan te geven waar gezonde exemplaren te vinden waren.
.
Studijo BOS 