De Boomklever

De boomklever ( Sitta europaea ), een vogel uit de familie Sittidae, heeft zijn wetenschappelijke naam in 1758 van Carl Linnaeus gekregen. De naam verwijst naar de nestingang die deze vogel dichtpleistert, hoewel het op en neer lopen over de boomstam ook een rol heeft gespeeld.

In de Benelux is de boomklever het enige lid van de familie. Zijn capaciteit om met de kop omlaag langs boomstammen te klimmen, onderscheidt hem van spechten en boomkruipers, die alleen omhoog gaan. Terwijl spechten hun staart gebruiken om steun te krijgen, doet de boomklever dat niet.

In het merendeel van Europa is hij een algemene standvogel. Zijn opvallende en helder klinkende roep is vaak het eerste teken van zijn aanwezigheid. In de wintermaanden is hij een veel voorkomende gast in tuinen waar pinda’s worden voorgeschoteld.

De boomklever heeft een gedrongen lichaam en is een actieve vogel met een stevige, puntige snavel. Met een gemiddelde lengte van 12 tot 17 cm heeft deze vogel een blauwgrijze bovenkant en een isabelkleurige onderzijde, met roodbruine flanken. Het mannetje heeft een duidelijk afgebakend oranjebruin achterflank, wat al bij onvolwassen exemplaren gebruikt kan worden om het geslacht te bepalen. Daarnaast heeft het mannetje een brede zwarte oogstreep, lichtere wangen en een keel. Vrouwtjes hebben ook een oranjebruin achterflank, maar deze is minder scherp begrensd dan die van het mannetje. Verder zijn de mannetjes en vrouwtjes identiek.

De boomklever beweegt zich schoksgewijs omhoog en omlaag langs de stam van een boom zonder zich op zijn staart te steunen. De Scandinavisch ondersoort heeft een lichter of zelfs witter uiterlijk aan de onderzijde. Zijn vlucht is golvend en snel, terwijl de korte staart in het midden zwart is. Buite broedtijd heeft deze gedrongen vogel de neiging zich in het gezelschap van mezen te bevinden.

Een heldere, fluitende ‘twiet-twiet-twiet’ en een meesachtige ‘tsit’. Tijdens opwinding is er een schel trillend ‘tirr’. De zang bestaat uit een luid ‘tuwiehe-tuwiehe’, ook wel omschreven als een kwelend ‘tu-tu-tu’ (enigszins lijkt het op de zang van een nachtegaal). Deze zang gaat over in ‘kwie-kwie’ en een haastig ‘twet-twet-twet’. De boomklever is eenvoudig te herkennen aan deze zang.

Er is licht loof- en gemengd bos, met een overvloed aan ondergroei, met name met oude en hoge bomen. Dit kan ook worden gevonden in parken en lanen, en in de winter ook op voedertafels.

Het menu bestaat uit een grote verscheidenheid aan insecten, zaden, noten, vruchten, granen en bessen. De boomklever pakt de harde noten en bevestigt ze met boomschors en slaat ze met zijn snavel stuk. Ook worden grotere insecten door de snavel in kleine stukjes gehakt. Verder legt de boomklever ook voedsel voorraden aan.

De eiercollectie van Museum Wiesbaden.

Van eind april tot juli broedt de Boomklever in boomgaten, spechtengaten, muren of nestkastjes, waarvan hij de ingang met klei vermengd met speeksel dichtpleistert. De broedduur is ongeveer twee weken, waarna de jongen na 24 dagen het nest verlaten. Meestal is er één broedsel per jaar, hoewel er soms twee voorkomen. Een legsel bestaat uit 5 tot 11 melkwitte eieren met grote bruine vlekken en grijsviolette ondervlekken, met een gemiddelde maat van 20 × 15 mm. De territoria die door de Boomklever worden gebruikt, zijn meestal niet groter dan 1000 m²; ze blijven het hele jaar door en komen alleen buiten in de winter.

De boomklever is primair een standvogel en heeft een verspreidingsgebied dat delen van Europa, noordwestelijk Afrika en delen van Azie, met name het zuiden en zuidoosten tot in Japan omvat. In Europa komt de soort echter niet voor in Ierland en Schotland. In Scandinavië heeft in de 21e eeuw een krachtige noordwaartse uitbreiding plaatsgevonden.

Het is een vrij algemeen voorkomende vogel in Nederland en Vlaanderen. Het aantal Nederlandse broedparen is tussen 1990 en 2020 meer dan verdubbeld. Volgens schattingen waren er tussen 2018 en 2020 34.000-42.000 broedparen. Ook in Vlaanderen is er een duidelijke stijging van het aantal broedparen waargenomen met een schatting van 4800-7000 tussen 2013 en 2018.