De Ardea cinerea, ook wel de blauwe reiger genoemd, is een lid van de vogel-familie van de reigers. Deze vogel is de meest voorkomende soort in Belgie en Nederland. Daarnaast komt de blauwe reiger ook voor in gematigde streken van Europa en Azie.

De blauwe reiger is een vlees- en viseter die vissen en amfibieen eet, maar ook andere dieren zoals insecten en zoogdieren worden door deze vogel buitgemaakt. Deze soort is een veel gezien dier in ondiepe stadssingels, poldersloten, weilanden en langs bijvoorbeeld beken en grachten. De broedkolonies van de reiger bevinden zich zowel in hoge bomen in de stad als afgelegen bospercelen.

De blauwe reiger wordt beschouwd als een plaagsoort door liefhebbers van goudvissen en koi, en wordt daarom zo veel mogelijk geweerd. Deze vogel zoekt regelmatig de rand van tuinvijvers op om vissen te zoeken. In strenge winters hebben blauwe reigers het lastig en zijn gemiddeld 5 jaar oud.

De blauwe reiger is aanwezig in verschillende delen van Europa, waaronder Engeland, Noord-Frankrijk, Duitsland, Scandinavië, Portugal, Noord-Italie, delen van het voormalige Joegoslavie en Griekenland. Daarnaast komt de reiger voor in Zuid-Azië (met uitzondering van Iran) en Thailand. Ook in meer afgelegen gebieden zoals Zuid-Afrika en Madagaskar kunnen ze worden gevonden. Nergens in Europa is de broedpopulatie zo groot als in Nederland.

De blauwe reiger is te vinden in een gevarieerd aanbod aan habitats, waaronder vochtige weiden, sloten, meren, rivieren, plassen en de [Wadden-]zeekust. Deze vogels broeden meestal in bomen, maar soms ook in rietvelden, en hebben de steden ontdekt als een geschikte leefomgeving.

Er worden vier variëteiten geïdentificeerd:

In Belgie zijn blauwe reigers een algemeen voorkomend verschijnsel bij water. Veel van deze prachtige vogels zijn te bewonderen in het Zwin, een zeearm langs de Belgische kust.

De vogel is te vinden in alle delen van Nederland, inclusief de steden. Holland en Friesland zijn de favoriete plekken; hier broedt 60 tot 70% van de hele populatie. De hoeveelheid broedparen schommelde in het laatste kwart van de 20e eeuw rond de 10.000. De populatie is gevoelig voor strenge vorst. Na de strenge winter van 1962/63 was de populatie met 45% gedaald. Daarna volgde een traag herstel. In de periode 1970-1975 steeg de populatie per jaar met 17%.

De winters van 1978/79, 1984/85 en 1985/86 hadden een harde impact op de populatie. Na die tijd is de omvang weer aan het groeien. Blauwe reigers hebben hun nesten gebouwd in Nederlands Limburg sinds 1968, de Wieringermeer sinds 1970 en Zuidelijk Flevoland sinds 1978.

De blauwe reiger is een relatief grote vogel, variërend in lengte van ongeveer 90 tot 98 centimeter en een gewicht van maximaal 2 kilogram. Er is geen verschil tussen de mannetjes en vrouwtjes; beide hebben een grijze bovenzijde, vleugels en staart met zwarte vleugeleinden. De kop is wit met een zwarte band, die doorloopt in een kuif, en een gele, dolkvormige snavel, die in de broedtijd een roodachtige kleur aanneemt. Ook de hals heeft witte strepen aan de voorkant. De buikzijde is meestal licht grijs. De poten zijn bruin van kleur en hebben een rode schijn.

Met matige snelheid zet de reiger zich voort met langzame, zware en diepe vleugelbewegingen. Af en toe wordt er ook een kleine zweefvlucht gemaakt waarbij de nek in een s-vormige houding ingetrokken wordt en de poten achter het lichaam uitsteken. De vorm van de vleugels is rond met zwarte randen en over de achtervleugel loopt een zwarte band.

De blauwe reiger onderscheidt zich van andere reigers door zijn langere lichaam, de grijze bovenzijde, de witte kop en hals met een brede, zwarte streep lopend van het oog naar de zwarte, sierlijke kuif.

Tijdens de vlucht kan men een luid, ruw “schraatsj” horen (vaak omschreven als “grrengk”). Op het nest is er snavelgeklapper te horen, evenals verschillende ruwe, krassende en kokkerende geluiden, ook uit de bek van de jongen.

De blauwe reiger heeft een menu bestaande uit vissoorten met een lengte tussen de 10 en 16 cm, inclusief voorn uit rietvelden, forellen uit stromend water, stekelbaars, paling, baars, snoek, grondel, zeelt, alver, karper en brasem. Daarnaast eet deze vogel ook amfibieën, zoals kikkers, reptielen, echte zwemslangen, insecten, wormen, rivierkreeften, slakken, steurgarnalen en jonge vogels. Tot slot worden ook kleine zoogdieren, zoals mollen, waterratten, veldmuizen, waterspitsmuizen en konijnen gegeten.

De blauwe reiger is een soort van waadvogel die voorzichtig door ondiep water schrijdt of stil blijft staan als hij een prooi waarneemt. Hij heeft een voorkeur voor een waterdiepte van 20 tot 40 cm. Wanneer hij een prooi opspoort, schiet zijn lange snavel met grote snelheid vooruit, waarbij hij rekening houdt met de breking van het licht tussen lucht en water. In grasland jaagt hij op muizen, kikkers, sprinkhanen, kleine vogels en wormen. In de grassteppen van Midden-Azie jaagt hij op ziesels (grondeekhoorns), sprinkhanen en slangen.

Er zijn sommige blauwe reigers die standvogels zijn, terwijl andere hun broedplaats verlaten om naar streken te gaan die milder klimaat hebben, zoals Zuid-Europa en Zuid-Afrika. In Nederland en België trekt de blauwe reiger vooral tussen half juli en diep in de winter door, en in het voorjaar van begin maart tot mei. Er zijn ook vogels die bij ons overwinteren, maar het zijn er niet veel.

Van februari tot juni is de blauwe reiger in de broedfase. Het mannetje en het vrouwtje broeden de eieren gedurende 23 tot 28 dagen uit. De kuikens blijven ongeveer 50 dagen op het nest.

Vogels zijn van nature solitair, maar ze broeden in kleine of grote groepen. Hun nesten worden hoog in de bomen gebouwd en zijn meestal vrij groot en plat. Ze bestaan uit afgebroken takken, gevuld met takjes, gras en veren. Af en toe wordt er ook gebroed in struiken of riet.

Gemiddeld wordt er per jaar door de vrouwtjes één legsel gemaakt dat bestaat uit 3 tot 5 eieren, soms 6. De eieren zijn ongevlekt, van een blauwgroene kleur en hebben geen glans. Ze hebben een doorsnede van circa 60 bij 43 mm. Vaak zijn ze ook bevuild.

Er is veel geschreven over de spanning tussen de blauwe reiger en de mens, bijvoorbeeld de concurrentie tussen de vogel en de visser, de onaangename gewoonte om bomen wit te kalken met uitwerpselen en de grond te besmeuren met vissenresten. In het verleden werden de kolonies vaak verstoord en gestroopt. Reigers werden gegeten als ‘koninklijke prooien’ voor valkerij. Karel Voous schrijft over een kolonie bij Burg Morstein in Wurttemberg die in 1586 het doelwit was van een oorlog tussen de Freiherr van Crailsheim en de Markgraaf van Amsbach. Voous beschrijft ook een feestmaal aangeboden door Hendrik VIII van Engeland in 1532, waar 440 reigers werden geserveerd.

Ze ervaren geen warm welkom, zowel van mensen als van dieren, waardoor ze elk bewegend wezen als een vijand zien en elke ongebruikelijke situatie als gevaarlijk.

Als ze zich nestelen, doen ze dat hoog in de toppen van de hoogste bomen of in het riet van onneembare moerassen. Als ze zich van hun woonplaats verplaatsen naar hun jachtterrein, vliegen ze direct hoog, veilig en wel boven de grond, kilometers ver. Als ze gaan vissen, doen ze dat het liefst op een plek met een vrij uitzicht naar alle kanten en houden voortdurend hun nek uitgestrekt om de omgeving in de gaten te houden. Als er onheil dreigt, staan ze plotseling stil, met de nek uitgestrekt, de kop recht vooruit, en dat kunnen ze een half uur volhouden.

Daarom is het moeilijk om ze in natte weilanden, die niet meer dan enkele decimeters boven het grondwater liggen, goed te zien als men ze formeel besluipt.

Sinds 1963 heeft de blauwe reiger in Nederland de bescherming van de wet. Hierdoor is hij aan het menselijke leven aangepast. Daarnaast worden deze dieren steeds meer gevoerd, wat hen minder gevoelig maakt voor strenge winters en steeds vroeger laat broeden. In sommige stedelijke gebieden gebeurt dit zelfs al eind januari. In de jaren zestig werden er ook beschermingsmaatregelen ingevoerd in Engeland en Duitsland, gevolgd door Frankrijk en België in de jaren zeventig.