Voor velen van ons is het idee van een enkele boom die als basis dient voor een heel bos niet meer dan een romantische gedachte. Maar voor Suzanne Simard, professor aan de afdeling Bos- en Natuurwetenschappen van de Universiteit van British Columbia, is dit idee werkelijkheid geworden. Door haar onderzoek en boek, Quest for the Mother Tree, onthult Simard het ingewikkelde en fascinerende levensweb dat onder onze voeten bestaat – een wereld van diepgewortelde verbindingen en onderlinge afhankelijkheid tussen bomen die zij het “wood wide web” noemt. Door persoonlijke verhalen, wetenschap en spiritualiteit met elkaar te verweven, brengt Simard de fundamentele rol die bossen spelen in het in stand houden van het leven op de planeet tot leven. Zoals zij laat zien, is de boom niet alleen het fundament van het bos, maar ook het fundament van het leven.
Introductie
De verbindingen van de boomwortelstelsels zijn diep en lopen ongetwijfeld door de bodem om de wortels van andere planten te voeden. Van de grote Redwood en Douglas Fir bomen van de westelijke kustbossen van de Verenigde Staten is aangetoond dat zij verbonden zijn door een uitgebreid netwerk van wortels die voedingsstoffen en mineralen uitwisselen. Het is goed mogelijk dat andere bomen ook op deze manier verbonden zijn. Als we bijvoorbeeld naar een oude eik in een park kijken, kunnen we ons afvragen: “Hoeveel mensen, dieren en vogels zijn er door zijn takken gekomen en gegaan, hoeveel bladeren zijn er gevallen om de grond waarin hij staat te voeden en te bekleden, hoeveel water is er aan zijn wortels onttrokken om de dorst van andere wezens te lessen, hoeveel kooldioxide is er met de lucht uitgewisseld, hoeveel mensenhanden zijn er tegen zijn stam gedrukt of over zijn takken geklommen?”
Overzicht van de zoektocht van Suzanne Simard naar de Moederboom
In haar zoektocht naar de gezondheid van bomen ontdekte Simard een levensweb dat zich over de hele wereld uitstrekt. Vóór haar onderzoek hadden de meeste ecologen hun aandacht gericht op de individuele boomsoorten van één regio. Simard zag echter dat ecologen een breder perspectief nodig hadden; ze moesten de wereld zien door de ogen van de boom. Ze begon het idee te onderzoeken dat bomen misschien voedingsstoffen en informatie uitwisselen en zo een netwerk vormen dat hele bossen met elkaar verbindt. Simards onderzoeksteam ontdekte dat deze bomen in feite verbonden zijn in een enorm levensweb, een “wood wide web” dat zich over continenten uitstrekt. Dit was een enorm belangrijke ontdekking, omdat het verklaart hoe bossen beïnvloed konden worden door gebeurtenissen aan de andere kant van de wereld. Toen er bijvoorbeeld een vulkaanuitbarsting was in Zuidoost-Azië, waarbij as werd uitgestoten dat naar beneden regende en de bodem verontreinigde, had dat een negatieve invloed op de bomen in Californië. Het onderzoek van Simard heeft een grote invloed gehad op het gebied van de ecologie en inspireerde een nieuw onderzoeksgebied, genaamd “ecosysteemecologie”. Haar onderzoek inspireerde ook de oprichting van The Great Tree of Life Project, momenteel het grootste boomkarteringsproject ter wereld.
De wetenschap achter het Wood Wide Web
Het Wood Wide Web is een term die Suzanne Simard bedacht om de netwerken van schimmels en bacteriën te beschrijven die de wortels van bomen met elkaar verbinden. Dit microbiële bos is een uitgestrekt ecosysteem dat zich over continenten uitstrekt, de wortels van bomen verbindt en een complex communicatienetwerk vormt. De bomen van de wereld zijn via de wortels verbonden in een web van schimmels, bacteriën en andere microben. Dit netwerk werkt in twee richtingen, waardoor bomen voedingsstoffen uitwisselen en elkaar zelfs waarschuwen voor dreigende gevaren. Veel bomen produceren chemische stoffen, fytochemicaliën genaamd, om insecten en ziekten af te weren en om andere planten af te weren die om diezelfde voedingsstoffen zouden kunnen concurreren. Fytochemicaliën bevinden zich meestal in de bladeren, waar ze worden afgebroken tot voedingsstoffen die vervolgens terug in de bodem worden gebracht om andere bomen te voeden. Bomen in een bos kunnen echter de communicatie van andere bomen “horen”. Ze kunnen de chemische uitstoot van andere bomen detecteren en de fytochemicaliën afstoten nog voor ze hun eigen bladeren bereiken.
Hoe bomen met elkaar communiceren
Bodemschimmels fungeren als een soort internet voor bomen, waardoor ze met elkaar kunnen communiceren en voedingsstoffen uitwisselen. De schimmels verbinden de wortels van meerdere bomen, waardoor ze bronnen kunnen delen. De schimmels werken in twee richtingen, zodat bomen elkaar ook waarschuwingen kunnen sturen via de schimmels. Als een boom wordt aangevallen door insecten of ziek is, kan hij een waarschuwing sturen naar zijn buren via het schimmel internet. Terwijl Simber ontdekte dat dit zelden voorkomt, ontdekte ze vaker dat de bomen voedingsstoffen naar elkaar sturen. Als een boom bijvoorbeeld weinig stikstof heeft, stuurt hij een boodschap dat hij die voedingsstof nodig heeft. De boom ernaast heeft extra stikstof en reageert op het signaal. Simber vergelijkt dit met twee mensen die elkaar tijdens een brand een tuinslang doorgeven. In sommige gevallen sturen bomen hun wortels kilometers ver om meer voedingsstoffen te vinden.
Hoe bomen het milieu beïnvloeden
Naast de uitwisseling van voedingsstoffen creëert het Wood Wide Web een systeem van checks and balances dat de biodiversiteit en de gezondheid van een ecosysteem in stand houdt. Wanneer een boomsoort wordt aangetast door ziekte of insecten, stuurt het een waarschuwing naar andere bomen, die dan ook chemicaliën produceren om zichzelf te beschermen. Zo ontstaat een controlesysteem dat voorkomt dat één soort te dominant wordt. Het netwerk bevat ook schimmels die stervende bomen afbreken en koolstof in de atmosfeer brengen. Hierdoor leggen bomen koolstof vast, waardoor het uit de atmosfeer wordt gehouden en het proces van klimaatverandering wordt vertraagd. Een enkele boom kan bijvoorbeeld tot 20 pond koolstof per jaar opslaan, wat een aanzienlijke hoeveelheid is in de strijd tegen klimaatverandering.
De rol van de moederboom
Zoals Simards onderzoek duidelijk maakte, zijn bomen niet alleen de individuele organismen die ze lijken te zijn; ze zijn ook verbonden door een uitgebreid netwerk van schimmels en bacteriën. Ze besefte dat deze verbindingen het grote belang van elke boom duidelijk maakten. Ze ontdekte ook dat er een hiërarchie bestaat tussen bomen, waarbij sommige als moeder dienen voor het hele bos. Terwijl elke boom een individu is, zijn sommige invloedrijker dan andere. Deze belangrijke bomen zijn verantwoordelijk voor de gezondheid van hun buurt. Het zijn de volwassen bomen die een sterk netwerk van schimmels en bacteriën hebben opgebouwd. Zij zijn de bomen waar andere bomen naar toe gaan voor voedingsstoffen. Deze sleutelbomen zijn de moeders van het bos.
Impact van menselijke activiteit op het bos
Het ingewikkelde en fascinerende levensweb in de wortels van bomen is ongelooflijk belangrijk, maar het is ook ongelooflijk kwetsbaar. Wanneer mensen het bos verstoren, kappen ze vaak de moederbomen en verstoren ze dit delicate levensweb. Bijvoorbeeld, wanneer houthakkers bomen omhakken en grond uit een gebied verwijderen, breken ze ook het schimmel netwerk. Ze verwijderen de belangrijkste bomen en verstoren zo de stroom voedingsstoffen, wat kan leiden tot een omgeving die niet geschikt is voor bomen. Zonder de nodige voedingsstoffen kunnen jonge bomen niet groeien en blijft het ecosysteem kaal.
Conclusie: Manieren om het bos te beschermen
Wanneer we bomen als individuen zien, kunnen we leren van hun unieke eigenschappen en reageren op hun specifieke behoeften. Als een boom bijvoorbeeld niet genoeg vruchten of zaden produceert, kunnen we ons afvragen waarom. Is hij te jong? Ligt hij in de schaduw? We kunnen maatregelen nemen om hem te helpen gedijen: snoei de nabijgelegen bomen, dun andere planten uit die hem in de schaduw stellen, of verplaats hem naar een zonniger plek. We kunnen ook leren van het netwerk van schimmels dat alle bomen verbindt. Als we een ecosysteem verstoren, kunnen we een alarmsignaal afgeven om de andere bomen te laten weten dat ze zichzelf moeten beschermen door hun eigen waarschuwingen af te geven. Als we het bos beschermen, beschermen we onszelf. We beschermen de lucht die we inademen, het water dat we drinken en het land dat ons thuis is. We beschermen ook de moederbomen die het fundament zijn van het bos. We kunnen het bos beschermen door ecologen te steunen die de bossen van de wereld onderzoeken en beschermen, door bomen te planten en door Simards advies op te volgen om “je handen in het vuil te houden, je ogen naar de hemel en je hoofd in de wolken”.
Studijo BOS 